Bilgisayarlı Tomografi (BT)

Nedir?
Bilgisayarlı Tomografi (BT), vücudunuza farklı açılardan X (röntgen) ışınları gönderip, toplanan bilgileri, gelişmiş bir bilgisayar aracılığı ile işleyen, bu şekilde vücudunuz yapı ve organlarına ait çok ayrıntılı, ince dilimler halinde kesitsel görüntüleri sağlayan, ileri teknolojiye sahip bir görüntüleme yöntemidir. Teknikle vücudunuzdaki tümör, enfeksiyon, kanama, kırık ve travmatik hasarların tanısı ve tedaviye verdikleri cevap hassas şekilde değerlendirilebilmektedir.

Neden Yapılır?
Doktorunuz BT tetkikini sağlığınızla ilgili şu amaçlarla isteyebilir:  

• Kırık ya da kemik tümörleri gibi kas ve kemik hastalıklarının tanısını koymak ya da dışlamak
• Vücudunuzdaki bir tümör, enfeksiyon ya da kan pıhtısının yerini saptamak
• Cerrahi girişimler, biyopsiler veya radyasyon tedavileri için planlama yapmak ve rehberlik desteği almak
• Kanser, kalp hastalığı, akciğer ve karaciğer kitleleri gibi hastalıkları saptamak ve izleyebilmek
• İç organ ve doku yaralanmaları ve iç kanamaları saptamak

Riskleri Nelerdir?

• BT tetkiki sırasında vücudunuza kısa süreli X (RÖNTGEN) IŞINI verilir. Bilindiği gibi X ışınları iyonize edici ve bilinçsiz kullanılması halinde insana zarar verebilecek bir radyasyon türüdür. BT ile çok daha fazla ayrıntılı bir inceleme yapıldığı için aldığınız radyasyon dozu da klasik bir röntgen tetkikine göre daha fazladır. BT incelemelerinin zararlı oldukları ortaya konulmamış olsa da, sık BT çekimi yaptırılması durumunda, alınan radyasyon nedeni ile kanser riskinin artma potansiyeli mevcuttur.
• Öte yandan BT ile elde edilen çok ayrıntılı bilgiler, araştırılan hasta, sağlık sorunu ve hastalığa göre bu riskin göze alınmasına değebilmektedir. BT cihaz ve çekim tekniklerindeki yeni gelişmeler de hastaya verilen radyasyon miktarını her geçen gün azaltmaktadır. Sizin için BT incelemesinin gereği, olası riskleri ve alternatifleri konusunda Doktorunuzla konuşabilirsiniz.
• BT tetkikinin ANNE KARNINDAKİ BEBEKLERE doğrudan bir zararı bilinmese de, radyasyonun gelişim üzerindeki olumsuz etki olasılıkları nedeni ile, yöntem özellikle ilk yarısında olmak üzere, hamilelerde ya da hamilelik olasılığı taşıyanlarda önerilmemekte, alternatif görüntüleme yöntemlerine başvurulmaktadır. Hamileyseniz ya da hamilelik olasılığı varsa, tetkik öncesi yetkililere bildiriniz.
• Bazı BT incelemelerinde tanı amacıyla kolunuzdan DAMAR İÇİNE ÖZEL KONTRAST MADDELER enjekte edilmesi gerekebilmektedir. Bu maddeler alerjik reaksiyon oluşturabilme potansiyeli taşımaktadır. Hastanemizde daha nadir ve hafif alerji nedeni olabilen (iyonik olmayan yapıdaki) yeni kuşak kontrast maddeler kullanılmaktadır. Daha önce bu tip bir ilaç, yani radyolojik kontrast madde kullanmış ve alerji deneyimi yaşamış iseniz, MUTLAKA TETKİKE GELMEDEN ÖNCEKİ GÜNLERDE incelemenin yapılacağı birimimize ya da sizden tetkik isteyen hekime başvurarak BİLGİ VERİNİZ. Bu öykünüz hakkında önceden bilgi vermeniz SİZİN İÇİN YAŞAMSAL ÖNEME SAHİPTİR.
• Başka herhangi bir ilaca karşı alerjiniz ya da bilinen kronik böbrek hastalığınız, kanda üre/ kreatinin yüksekliğiniz varsa, damar içine kontrast madde verilmeden önce işlemi gerçekleştirecek Doktorunuz ya da Radyoloji teknisyenini uyarınız. Oluşabilecek yan etkiler çoğunlukla hafif kaşıntı ya da kızarıklık gibi hafif tipte olsa da, seyrek olarak daha ciddi ve yaşamsal önemde olabilir. Bu nedenle, sözü edilen sağlık özellikleriniz hakkında yetkilileri damardan kontrast madde verilmesi öncesi mutlaka uyarınız.

Nasıl Hazırlanacaksınız?

• İncelemeye aç ve sıvı almadan gelmeniz gerekmektedir.
• İncelenecek bölgenize göre giysileriniz bir kısmı ya da tümünü çıkartmanız ve özel hastane önlüğü giymeniz istenecektir. Kemer, mücevheratlar, takma diş protezleri ve gözlük gibi metal içerebilen aksesuarlarınız, elde edilecek vücut görüntülerini bozabileceği için çıkarttırılacaktır.
• Bazı incelemelerde görüntülenen bölgedeki ayrıntıları arttırmak, normal yapıları anormal dokulardan ayırmak ve özel analizlerde bulunabilmek amacı ile vücudunuza özel kontrast maddeler verilebilir. Değerlendirilen bölgeye göre bu maddeler ağızdan içirilerek, sıklıkla koldaki bir toplardamarınızdan enjekte edilerek ve/veya bazen makattan lavman yoluyla verilir. Ağızdan alımda bu maddelerin tadı sizin için sevimsiz olabilir. Lavmanla verilen maddeler ise karnınızda şişlik ve rahatsızlık hissine yol açabilir.
• Tetkik sırasında, hasta hareketlerinin elde edilecek vücut görüntülerini bozabilmesi nedeni ile, ÇOCUĞUNUZA YAPILACAK BT İNCELEMESİ öncesi, kendisinin hareketsiz ve sakin durabilmesi için sakinleştirici bir ilaç verilmesi gerekebilir. Çocuğunuzun hazırlığı konusunda kendi Doktorunuza ya da BT teknisyenine danışabilirsiniz.

Çekim Sırasında Ne Hissedebilirsiniz?

• BT cihazları, üstünde yattığı özel ve motorize bir yatakla beraber hastanın içine girdiği, büyük bir halka şeklinde cihazlardır. Yatak üstünde hastanın hareketsiz kalması için ekipmanlar bulunur. Tetkik sırasında halka çevresinde dönen özel ışın tüpü ve detektörlerle, size dokunulmadan iç organlarınıza ait kesit görüntüleri alınır. Bu sırada bazı mekanik sesler duyulabilir.
• İnceleme boyunca yandaki kumanda odasında en az bir teknisyen sizi izler ve işitebilir. Gerekirse kendileri ile iletişime geçebilirsiniz.
• Hasta hareketlerinin elde edilecek görüntüleri bozması nedeni ile, tetkik süresince hareketsiz yatmanız gerekmektedir. Bazı incelemelerde hareketinizi sınırlamak için soluğunuzun tutulması istenebilir.
• BT incelemeleri ağrı oluşturmayan ve yeni cihazlarla sadece birkaç dakika süren tetkiklerdir. Kontrast madde verilmesi gibi hazırlık aşamaları nedeni ile tüm süreç 15-20 dakika, ağızdan madde alımlarında ise biraz daha uzun zaman alabilir.
• Damardan enjeksiyonu yapılan kontrast maddeler vücudunuzda hafif sıcaklık ve/veya ağzınızda metalik bir tada neden olabilirler.

İnceleme Sonrası Nelere Dikkat Etmelisiniz?
Tetkik bitiminde normal hayatınıza dönebilirsiniz. Herhangi bir yaşamsal kısıtlama ve radyasyon kalıntı riski yoktur. Yine de, özellikle inceleme sırasında damardan özel kontrast madde verilmiş olan olguların hemen hastaneyi terk etmemeleri, beklenmedik rahatsızlıklar hissetmeleri halinde kısa zamanda Doktorunuza ya da çekim yapılan birimimize başvurmaları uygun olur. Yine damardan kontrast madde verilmiş olguların, BOL SU İÇEREK bu maddelerin idrarla vücuttan atılımlarını sağlamaları önerilir.

İnceleme Sonuçları
Gerçekleştirilen BT inceleme görüntüleriniz elektronik olarak arşivlenip, konunun uzmanı radyologlar tarafından değerlendirilecektir. Oluşturulacak raporunuz tetkik bitiminde size belirtilen tarihte teslim edilecektir.

Yararlanılan Kaynaklar

• Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı, Bilgisayarlı Tomografi İncelemesi, Hasta Bilgilendirme ve Onam Formu
• Mayo Clinic Hospital, Patient Care & Health Information, Tests and Procedures: http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/ct-scan/basics/definition/prc-20014610  (Son erişim, 06/07/2015)